| Plan: | Dalem |
|---|---|
| Status: | voorontwerp |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0512.BP2011110-tes1 |
5.2 Archeologie en cultuurhistorie
5.2.1 Archeologie
In het kader van de Wet op de Archelogische Monumentenzorg (WAMZ) dienen gemeenten er voor te zorgen dat de archeologische waarden en verwachtingen binnen de gemeente bekend zijn. De gemeente Gorinchem heeft, samen met de regiogemeenten uit de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, een Archeologische verwachtings en Beleidsadvieskaart opgesteld.
Het huidige dorp Dalem is later ontstaan dan de gelijknamige historische dijklint langs de Merwededijk. Uit de Archeologische verwachtings- en beleidskaart blijkt dat er binnen grote delen van het plangebied geen bekende archeologische waarden aanwezig zijn. Binnen het plangebied zijn voor de diverse tijdsperioden drie soorten verwachtingsgebieden aanwezig:
- een omvangrijke zone met 'lage verwachtingswaarde' voor het grootste deel van het dorp Dalem;
- een zone met 'hoge verwachtingswaarde voor prehistorie tot middeleeuwen aan of nabij het oppervlak' ten noorden van de Merwededijk;
- een zone met 'middelmatige verwachtingswaarde voor late middeleeuwen en nieuwe tijd' ter hoogte van de Merwededijk.
Op basis van de Archeologische verwachtings- en beleidskaart kan in een vroeg stadium van ruimtelijke planvorming gekeken worden of en hoe archeologische waarden beschermd kunnen/moeten worden: middels aanpassing van het plan of het behoud van informatie door opgraven. Bij elke voorgenomen activiteit om de bodem te verstoren in een gebied met archeologische waarde of verwachting moet namelijk in een zo vroeg mogelijk stadium worden bepaald of een nader archeologisch onderzoek noodzakelijk is. Om te voorkomen dat er verstoring van archeologische resten in de bodem voorkomt moet de gemeente erop toezien dat de verstoorder een onderzoek laat uitvoeren.
|
Afbeelding - Uitsnede Archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Gorinchem
Geel = Gebied met lage verwachtingswaarde (alle perioden);
Donkerbruin = Gebied met hoge verwachtingswaarde voor prehistorie tot middeleeuwen aan of nabij het oppervlak
Lichtpaars = Gebied met middelmatige verwachtingswaarde voor late middeleeuwen en nieuwe tijd.
De zones met een archeologische verwachting brengen ieder verschillende aanvullende regels met zich mee wat betreft de bepalingen in de omgevingsvergunning:
- voor gebieden met een 'lage verwachtingswaarde' is archeologisch onderzoek enkel nodig bij grootschalige bodemingrepen groter dan of gelijk aan 10.000 m2 en dieper dan 30 cm onder het maaiveld;
- voor het gebied met 'middelmatige verwachtingswaarde voor late middeleeuwen en nieuwe tijd' dienen bodemingrepen dieper dan 30 cm onder maaiveld te worden vermeden. Indien dit niet mogelijk is, is bij bodemingrepen groter dan of gelijk aan 100 m² voorafgaand aan ruimtelijke planvorming archeologisch onderzoek noodzakelijk;
- voor gebieden met 'hoge verwachtingswaarde voor prehistorie tot middeleeuwen aan of nabij het oppervlak' geldt dat bodemingrepen dieper dan 30 cm onder maaiveld moeten worden vermeden. Indien dit niet mogelijk is, is bij bodemingrepen groter dan of gelijk aan 250 m² voorafgaand aan ruimtelijke planvorming archeologisch onderzoek noodzakelijk.
Het onderhavige bestemmingsplan is voornamelijk conserverend van aard en staat geen ontwikkelingen toe. In het kader van dit bestemmingsplan vinden derhalve geen grootschalige activiteiten plaats waardoor de vermoede archeologische en cultuurhistorische waarden verstoord zouden kunnen worden. Vooralsnog worden de gronden met de lage archeologische verwachtingswaarde niet in het bestemmingsplan vastgelegd.
De gronden met een middelmatige en hoge archeologische verwachtingswaarde krijgen een corresponderende dubbelbestemming:
- Waarde - Archeologie middelhoog 1: in het geval van bouwplannen groter dan of gelijk aan 100 m2 met bodemingrepen dieper dan 30 cm dient rekening te worden gehouden met de archeologische verwachtingswaarde;
- Waarde - Archeologie hoog 1: in het geval van bouwplannen groter dan of gelijk aan 250 m2met bodemingrepen dieper dan 30 cm dient rekening te worden gehouden met de archeologische verwachtingswaarde.
5.2.2 Cultuurhistorie
5.2.2.1 Beatrixlaan
De cultuurhistorische waarde van de Beatrixlaan is beschreven in paragraaf 2.3. Om deze ruimtelijke structuur te beschermen wordt in dit bestemmingsplan een aantal regelingen opgenomen. Deze zijn beschreven in paragraaf 4.3.1.
De genoemde maatregelen dienen niet alleen de bestaande structuur te behouden maar hebben ook als doel deze ruimtelijke opzet van de Beatrixlaan te versterken.
5.2.2.2 Nieuwe Hollandsche Waterlinie
Het plangebied maakt onder andere deel uit van het nationale landschap 'Nieuwe Hollandse waterlinie'. De Hollandsche waterlinie is een militaire verdedigingslinie, bedoeld om te voorkomen dat een uit het oosten binnenvallend landleger al te gemakkelijk de belangrijke steden in het westen van het land zou kunnen bereiken. De linie strekt zich uit tussen Muiden en de Biesbosch en loopt langs de oostkant van de stad Utrecht.
Het concept voor de verdediging was gebaseerd op het onder water zetten van lage terreingedeelten zoals polders, zodat het grootste deel van het terrein onbegaanbaar werd. Hogere gedeelten die niet onder water konden worden gezet, zoals de wegen over de rivierdijken, de spoordijken en enkele van nature hoger gelegen delen, konden worden bestreken met geschut vanuit de daartoe gebouwde forten en andere zogenaamde werken. Dergelijke doorbrekingen van de linie werden 'acces' genoemd. Het totale stelsel bestaat derhalve uit forten en andere werken, liniedijken, voorzieningen om water in te laten, inundatievelden en een verscheidenheid aan kleinere elementen waaronder de betonnen bunkers die nog in de periode vlak voor 1940 zijn toegevoegd. Na 1945 verloor de Nieuwe Hollandse Waterlinie definitief haar verdedigingsfunctie. Vooral na 1990 zijn de onderdelen van de linie, met name de forten, die tot op dat moment nog doorgaans in handen waren van defensie, overgegaan in andere handen.
Het ontwerp van een verdedigingsstelsel dat grotendeels is gebaseerd op gebruikmaking en beheersing van het water vormt een dermate bijzonder cultureel erfgoed, dat de gehele Nieuwe Hollandse Waterlinie door Nederlands is voorgedragen om te worden opgenomen op de Werelderfgoedlijst (UNESCO).
Voor de linie is door de Stuurgroep Nationaal Project Nieuwe Hollandsche Waterlinie het Linieperspectief Panorama Kraayenhoff opgesteld. De nota geeft richtlijnen voor bescherming en ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Voor Gorinchem wordt gesteld dat de fragmentatie van het landschap, mede door verstedelijking al zo groot is dat een landschapsstrategie de oorspronkelijke topografie van de Waterlinie niet meer in herinnering kan roepen. Door de doorsnijding van de Waterlinie door de A15 en de Betuwelijn is geen sprake meer van een continuïteit in noordzuid richting. Het landschapsbeeld is vooral ten oosten van Gorinchem onherstelbaar beschadigd. Infrastructuur, stedelijke bebouwing en voorzieningen voor intensieve recreatie hebben de landschappelijke samenhang tussen inundatieveld, accessen en forten aangetast.
5.2.2.3 Monumenten
In het plangebied zijn geen rijks- en gemeentelijke monumenten aanwezig die een doorwerking in het bestemmingsplan behoeven.